Nie od dziś wiadomo, że dziedzictwo kulturowe polskiej wsi, jej kultywowane jest możliwe dzięki aktywności Kół Gospodyń Wiejskich. Ważnym elementem tej działalności jest również podtrzymywanie tradycji w zakresie tzw. „dziedzictwa kulinarnego”.  Jednakże wielokrotnie gospodynie wiejski mają dylemat i obawy, czy sprzedaż własnych wyrobów jest legalna? W tym celu poniżej przedstawiamy kilka istotnych aspektów w zakresie zasad sprzedaży bezpośredniej tradycyjnej żywności wysokiej jakości.

Zasadniczym atutem żywności tradycyjnej, regionalnej i lokalnej jest fakt, iż produkowana ona jest na bazie surowców pozyskanych z własnych gospodarstw, a co za tym idzie z surowców ekologicznych, czyli wysokiej jakości. W ten sposób zdrowa żywność serwowana przez KGW podczas imprez masowych stanowi atrakcyjna alternatywę dla wyrobów produkowanych w sposób przemysłowy. Wiadomo, że przygotowuje się taką żywność sporadycznie, okazjonalnie. Systemy jakości i ochrony produktów tradycyjnych wzmacniają zainteresowanie tymi produktami i w ten sposób tworzą rynek na poziomie lokalnym i regionalnym. Tylko jest pewien szkopuł: jak legalnie sprzedawać te produkty i nie narazić się fiskusowi?

Wymogi podatkowe

Organy podatkowe, z urzędu, ścigają wszelkie przejawy działalności nieewidencjonowanej podatkowo. Dotyczy to także imprez okolicznościowych: festynów, dożynek, kiermaszów itd. Działania te niestety zniechęcają  mieszkańców do aktywności w tym zakresie. Co z kolei blokuje potencjał, jaki tkwi w kobietach wiejskich.

Ważne jest, aby przy okazji imprez przedstawicielki KGW umiały wytłumaczyć urzędnikom, że prowadzą sprzedaż okazjonalną i że nie jest to szerokorozumiana działalność gospodarcza. Ich praca obejmuje jedynie przygotowanie, przechowywanie i serwowanie żywności przez osoby fizyczne w trakcie imprez, gdzie żywność jest przygotowywana sporadycznie, na niewielką skalę i nie może być uznawana jako działalność przedsiębiorstwa.

W zakresie opodatkowania dochodów z działalności KGW i innych organizacji społecznych podczas imprez zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych, wolne od podatku są dochody związków zawodowych, społeczno-zawodowych organizacji rolników, izb rolniczych, izb gospodarczych, organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła, spółdzielczych związków rewizyjnych itd. - w części przeznaczonej na cele statutowe, z wyłączeniem działalności gospodarczej. Na podstawie art. 3 ustawy o społeczno-zawodowych organizacjach rolników taką organizacją jest również koło gospodyń wiejskich. Ponadto na podstawie ustawy o CIT wolne od podatku są dochody m.in. stowarzyszeń, których celem statutowym jest działalność m.in. kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności - w części przeznaczonej na te cele.

Zwolnienia nie dotyczą dochodów uzyskanych z działalności polegającej na wytwarzaniu i handlu wyrobami przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5 % oraz wyrobów z metali szlachetnych albo wyrobów z ich udziałem.

Pomocna interpretacja

Wobec powyższego, jeżeli KGW spełnia ww. warunki to nie płaci podatku poza przypadkiem, gdy prowadzi działalność gospodarczą. W celu wyeliminowania wątpliwości dotyczących interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie, które mogą rodzić określone konsekwencje w sferze prawa podatkowego, istnieje możliwość zwrócenia się do właściwego organu podatkowego z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego.

Warto umieścić w statucie KGW zapis, że środki pozyskane np. ze sprzedaży służą do realizacji celów statutowych. W związku z tym dochody ze sprzedaży okazjonalnej stanowią jednorazowy dochód, który równoważy koszty poniesione na zakup np. niezbędnych produktów lub transport uczestników na imprezę.

Przy czym cena powinna dotyczyć porcji bądź sztuki produktu, czy potrawy (nie należy podawać ceny za określoną gramaturę ani za paczkę, bo wówczas obowiązuje ustawa o towarach paczkowanych). W celu uzasadnienia ceny sprzedawanego produktu należy opracować kalkulację kosztów wytworzenia produktów wraz ze sposobem wyliczenia kosztów dojazdu. Przykład: jajka 10 szt. - 4,00 zł., mąka 1 kg - 2,50 zł., dojazd: 1 km - 1,00 zł. Tak opracowaną kalkulację kosztów należy mieć do okazania kontroli podczas imprezy. Kalkulacja taka może być opracowana jednorazowo i wykorzystywana na inne imprezy.

Wyroby alkoholowe

Sprzedaż wyrobów alkoholowych podlega zaewidencjonowaniu tej sprzedaży na kasie fiskalnej. Nie spełnienie tego warunku jest podstawą nałożenia mandatu. Inną sytuacją jest konkurs nalewek, gdzie nie ma sprzedaży tylko degustacja. Podczas takiego konkursu możliwe jest podanie nalewek jedynie komisji konkursowej. Podawanie ich uczestnikom imprezy nie jest zgodne z ustawą o wychowaniu w trzeźwości.

Własne napoje alkoholowe wytwarzane domowym sposobem zwolnione są z obowiązku podatkowego, gdy nie są przeznaczone do obrotu. Dozwolone jest wytwarzanie napojów spirytusowych domowym sposobem na własny użytek i nie przeznaczonych do obrotu, pod warunkiem, że nie są wytwarzane bezpośrednio w wyniku destylacji po fermentacji alkoholowej. Możliwe jest również wytwarzanie domowym sposobem piwa i wina oraz napojów fermentowanych przez osoby fizyczne na własny użytek i nieprzeznaczonych do sprzedaży. Tak wytworzone wyroby nie są objęte obowiązkiem w podatku akcyzowym oraz są zwolnione z obowiązku oznaczenia znakami akcyzy.

Warunki sanitarne i weterynaryjne

Każdy organizator imprez plenerowych, dopuszczający sprzedaż żywności wytwarzanej na miejscu powinien opracować regulamin, w którym m.in. są określone wymagania sanitarne dla producentów i sprzedawców żywności. Niezależnie od tego, czy dany podmiot oferuje swoje produkty do sprzedaży okazjonalnie, czy stale, czy są to dżemy czy ogórki kiszone musi posiadać wszelkie informacje dotyczące dostawców produktów, gdyż żywność nie może pochodzić z nieznanego źródła.

Szczególną uwagę należy zwrócić na obowiązek zgłoszenia sprzedaży produktów żywnościowych na 7 dni przed imprezą odpowiednie służby (Sanepid, Inspekcję Weterynaryjną w przypadku żywności pochodzenia zwierzęcego). Formalny obowiązek zgłoszenia zamiaru sprzedaży ma wytwórca. Może jednak tego dokonać również organizator.

Wytwórca prowadzący sprzedaż okazjonalną nie jest zakładem produkcji żywności w świetle przepisów UE, jednak zawsze musi pamiętać o przestrzeganiu wymogów bezpieczeństwa żywności, m.in.: osoba sprzedająca i przygotowująca sprzedawane produkty powinna posiadać aktualne badania lekarskie do celów sanitarno-epidemiologicznych, które będą świadczyć o braku przeciwwskazań do wykonania prac. Rozwiązaniem jest np. wytypowanie do sprzedaży osoby, która ma takie badania, bo pracuje w sklepie spożywczym. Ponadto sprzedający powinien być w czystym, jasnym ubraniu i mieć osłonięte włosy. Nie może być zainfekowana, przeziębiona i mieć odkrytych ran czy innych uszkodzeń ciała.

Przy sprzedaży produktów i potraw np. z ryb, ciast z kremami należy zapewnić odpowiednie warunki temperaturowe do przechowywania. W przypadku braku tej możliwości - należy zaniechać sprzedaży. Rozwiązaniem są pojemniki z pokrywami, chłodziarki. Ważny jest również dostęp do wody bieżącej w celu umycia rąk. Opakowania do jaj powinny być jednorazowe. Ponowne użycie dopuszczalne jest tylko po sterylizacji np. promieniami ultrafioletowymi.

Należy pamiętać, że w przypadku wprowadzenia żywności do obrotu (również w niewielkiej ilości) podczas imprez masowych decydująca jest ocena ryzyka i skala zagrożenia ze względu na bezpieczeństwo żywności, a co za tym idzie bezpieczeństwo konsumentów. Dlatego osoby sprzedające żywność w trakcie tego typu imprez powinny stosować zasady dobrej praktyki higienicznej, które są podstawą spełnienia wymagań higienicznych. W przypadku powstania szkody w wyniku przeniesienia zakażenia na inne osoby poprzez żywność sprzedawaną na imprezie winę za powstałą szkodę ponosi osoba wprowadzająca żywność do obrotu.

Podsumowując: każdy, kto wytwarza i sprzedaje rolne produkty żywnościowe musi dostosować się do wymagań i obowiązków nakładanych przez prawo w szerokim zakresie: wymagania weterynaryjne, sanitarno-higieniczne, podatkowe, bezpieczeństwa żywności i inne. Więcej informacji na te tematy można uzyskać na: www.produkty-tradycyjne.pl oraz na www.ksiegowosc.infor.pl.

KGW, stowarzyszenie lub inna organizacja promująca żywność o charakterze tradycyjnym powinna zwrócić się do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej z prośbą o zarejestrowanie miejsca, w którym przygotowywane są produkty spożywcze. Może to być np. kuchnia towarzysząca świetlicy wiejskiej.

Urzędnik kontroli skarbowej nie powinien wypisać mandatu za sprzedaż okazjonalną, ale jeśli będzie chciał to uczynić w mandacie powinna być podana podstawa prawna (za co i z jakiego paragrafu) oraz gdzie i w jakim czasie można się od tego mandatu odwołać.

Oprac. Anna Bełch